Onderstaande mail ontving ik van Marga Hogenboom, ter kennisgeving. Marga is antroposofisch huisarts in Leiden. Het is een toelichting op het artikel ‘Onvergetelijk’ van Daniëlle van Oostendorp uit het tijdschrift ‘Arts en auto’.
Het was september 2013. Mevrouw D, uit dit stukje, was net thuis uit het ziekenhuis, en zij wilde thuis sterven. Zonder morfine en slaapmedicatie.
Ze voelde zich extreem vermoeid, sliep slecht en had last van gewichtsverlies. Ik, medewerker van de thuiszorg, startte met 2x per week inwrijvingen met lavendelolie, en na 2 behandelingen was er al verbetering en ik ging nog even door op deze manier. Mevrouw D waardeerde de inwrijvingen.
Op een gegeven moment kreeg ze meer pijn aan de vurige plekken en bobbels op het borstgebied. We startten met het zacht inkloppen van mercurialiszalf, die goed leek te helpen. Ook het longgebied werd pijnlijk en daarom werd het dagelijks inwrijven met plantago bronchiaal balsem afgewisseld met Stannum zalf.
Ik kwam inmiddels 3x per week en op de dagen dat ik niet kon, verzorgde haar man haar. Mevrouw D bleef mobiel en vond het heerlijk om weg te gaan samen met haar man.
We kregen veel steun van de consultatief antroposofisch arts, die schreef bijvoorbeeld de medicatie voor als er zich weer een verandering aandiende en we konden al onze de vragen aan die arts stellen. Haar man verzorgde haar op de dagen dat ik niet kon, en hij deed dus ook de voetinwrijving. Die was volgens zijn vrouw te stevig. Ik besloot de voetinwrijving ook aan hem te geven, zodat hij het zelf kon ervaren. Daar reageerde hij heel goed op: hij vond het heerlijk en het gaf hem rust. Nu wist hij meteen hoe hij het bij zijn vrouw moest doen en zelf ontving hij de voetinwrijving voortaan 2x per week van mij. Om hem te ondersteunen in dit proces.
We spraken af dat mevrouw D me mocht bellen als er iets was, zodat ik daar een oplossing voor kon bedenken, en dat stelde haar gerust. Ze belde eens met de klacht dat “ze zo’n band voelde net onder haar borst gebied”. Ik adviseerde haar toen om de wol zijde doek hier strak omheen te doen. Een uur later kreeg ik een sms: het is over.
Haar behandeling werd voorgezet met uiteraard een kamillekompres op de buik met een wol zijde wikkel rondom. Ze kreeg dagelijks warme kruiken en haar voeten werden behandeld met koperzalf.
Het was fijn dat ik mijn collega kon inzetten op de dagen dat ik er niet was. We werkten goed samen, met veel onderling overleg.
Mevrouw D ’s lever begon op te zetten en was pijnlijk. Ze keeg nu 3x per week een heet duizendbladcompres waardoor de pijn afnam. Ze lag nu vaker op bed en vond het fijn om het contact met haar familie te vernieuwen en vroeg ook vrienden op bezoek. Dit leidde tot bijzondere gesprekken waardoor oud zeer werd opgeruimd.
Ter voorkoming van drukplekken gebruikten we lotio pruni cum cupro en voor het oor waar ze steeds op lag een pluk uitgeplozen schapenwol. Het was een verrassing dat het zo goed hielp.
De darmen begonnen trager te werken en ze had al vijf dagen geen ontlasting gehad. Een klysma met warme melk, honing en olijfolie zorgde dat het weer op gang kwam. We gebruikten hiervoor een grote injectie spuit van 60 ml en een vrouwen katheter, zodat we het toch konden uitvoeren.
Er was altijd wel iets wat we bij pijn konden doen, bijvoorbeeld: bij oedeem in arm en been gingen we dagelijks inwrijven met Quercuszalf, voor mondspoeling gebruikten we Calendula essence.
Op een gegeven moment kwam er ook thuiszorg om het wassen en aankleden over te nemen. En later ook nacht zorg, waar ik dan een lijstje voor had gemaakt wat ze konden doen als mevrouw D bijvoorbeeld angstig was of benauwd. Wat ze dan konden gebruiken en het werd opgepakt.
Mevrouw D heeft enorm hard gewerkt. Ze heeft me verteld dat ze veel steun ontving van haar man en kinderen. Ook heeft ze veel gehad aan de concentratie oefeningen en het besef dat ze dit allemaal deed voor het leven hierna.
Tot het laatst hield ze de regie, en ze is overgegaan zoals ze wilde, zonder morfine en dormicum (dit zijn respectievelijk een pijnstiller en slaapmiddel, LL). Ze overleed in maart 2014.
Mevrouw D heeft me gevraagd om haar proces met anderen te delen. Zodat bekend zou worden dat mensen die gaan sterven, ook kunnen kiezen voor de antroposofische begeleiding, als dat beter bij hun levensovertuiging past.
Tot dusver het artikel.